TINH THẦN

Chắt lọc bất kỳ tính cách nào của cả một dân tộc chỉ bằng một hoặc hai từ là điều không hề dễ dàng. Hãy nhờ người dân địa phương ở đây định nghĩa tinh thần Séc và bạn rất có thể sẽ thu về cả một danh sách những câu trả lời khác nhau. Nhưng nếu nếu có thể lấy đội ngũ nhân viên nhà máy làm ví dụ thì họ tự nhận mình là những người vui tươi, tháo vát và thực tế, khéo léo mà cũng rất có khiếu hài hước và lòng hiếu khách. Và tình yêu chung đối với thức bia hảo hạng là điều hiển nhiên ở một đất nước có lượng tiêu thụ bia trên đầu người vượt trội hơn bất kỳ nơi nào khác.

Những niềm đam mê khác cũng bộc lộ rõ ràng. Chẳng hạn như âm nhạc. Tôi được biết có một câu tục ngữ ở Séc: người Séc không phải sinh ra đã ngậm thìa vàng, mà họ được sinh ra với một cây violin dưới gối. Và ngày nay không chỉ ở Dvořák, Praha cũng là một trong những thị trường nhạc điện tử sôi động nhất ở Châu Âu. Tương tự như vậy, có một nỗi khắc khoải dai dẳng bao trùm lên cả dân tộc đối với vùng nông thôn và không gian ngoài trời, một tình yêu được nhen nhóm trở lại khi đất nước nằm dưới sự trị vì của chế độ Cộng sản và những kỳ nghỉ bên bãi biển ở nước ngoài là bất khả thi. Cho đến ngày nay, Praha gần như vắng ngắt vào mỗi cuối tuần khi người dân tại đây ra ngoài tận hưởng cỏ cây gần đó.

Nhưng tinh thần Séc rõ ràng còn bén rễ sâu hơn thế. Lật giở thật nhanh qua những trong sử của quốc gia này, ta sẽ thấy nhiều khoảnh khắc nức tiếng của phản kháng và đấu tranh, mà ở đó vùng Nam Bohemia là cội nguồn của một ví dụ nổi bật. Mất nửa giờ để đi từ nhà máy bia Budweiser Budvar đến thị trấn Tábor xinh đẹp nằm trên đỉnh đồi. Tại quảng trường có một bảo tàng dành riêng cho Jan Žižka - một vị tướng bất khuất và là anh hùng dân tộc Séc ở thế kỷ 14. Danh tiếng của ông đến từ sự cương quyết không gì có thể lay chuyển và kỹ năng quân sự sáng tạo trước kẻ địch mạnh cả về quân số và vũ khí. Bất chấp sự chênh lệch áp đảo, Žižka đã huấn luyện và truyền cảm hứng cho đội quân khiêm nhường của mình để chống lại các thế lực xâm lược hùng cường ở Châu Âu và liên tiếp đánh bại chúng.

Cũng có những ví dụ yên bình hơn. Chẳng hạn như cuộc Cách mạng Nhung. Vào năm 1898, một cuộc nổi dậy bùng nổ ở Praha đã chứng kiến hàng trăm nghìn người Séc đổ ra đường, tạo ra một làn sóng đấu tranh bất bạo động trên toàn quốc mà cuối cùng đã dẫn tới sự chấm dứt của kỷ nguyên Cộng sản tại quốc gia này và mở đầu cho sự ra đời của Cộng hòa Séc độc lập ngày nay. Vì vậy, những cuộc đấu tranh, phản kháng và ý thức sâu sắc về giá trị của nền độc lập - tất cả đã làm nên dân tộc Séc. Và với tư cách là nhà máy bia quốc gia, mọi người dân Séc đều là trung tâm của câu chuyện về Budweiser Budvar.

Đó là điều mà người thợ nấu bia hiện tại, Adam Brož hiểu rất rõ. “Việc thành lập nhà máy bia này là một hành động phản kháng,” ông nhấn mạnh với tôi trước đó. “Đây là nhà máy bia của Séc, thuộc quyền sở hữu của người Séc, sản xuất bia cho người Séc.”

Ông đang đề cập đến thời điểm vào năm 1895 khi một nhóm thợ nấu bia nổi loạn ở Séc, chán ngấy với việc bị chỉ bảo phải làm gì và phải nấu ra sao, đã quyết định đường ai nấy đi với các ông chủ và trở thành người làm chủ số phận của chính mình, thành lập nhà máy bia độc lập của riêng họ ở České Budějovice, hay 'Budweis', như tên gọi của nó trong tiếng Đức cổ lúc bấy giờ. Đó là một bước đi táo bạo. Và cũng vô cùng rủi ro. Nhưng nó đã mang về một thành công vang dội. Chất lượng và sự phổ biến của bia Budweis đã giúp nhà máy bia này nhanh chóng phải đối mặt với nhu cầu vượt qua cả biên giới. Và không dừng lại ở Châu Âu. Chẳng bao lâu, bia Budweiser cao cấp đã được xuất khẩu trên toàn thế giới, nâng cao danh tiếng sản xuất bia lúc bấy giờ đã được 600 năm tuổi của thị trấn.

Mặc dù vậy, nhà máy bia Budvar, cũng giống như đất nước Séc, đã phải đối mặt với vô vàn thách thức trong những năm tiếp theo. Và nhà máy sau đó sẽ cần phải huy động mọi nguồn lực và sức mạnh tinh thần để tồn tại. Chiến tranh ở Châu Âu đã tàn phá vùng đất Séc và mặc dù dân tộc ấy vẫn tiến bước như vẫn luôn từng nhưng sự kiện nhà máy bị chiếm đóng vào năm 1942 đã giết chết ngành xuất khẩu của quốc gia chỉ sau một đêm. Phải mất gần nửa thế kỷ, sản lượng mới trở lại mức trước năm 1939. Ngay cả khi hòa bình được lập lại và Cộng hòa Séc cuối cùng đã có thể rũ bỏ cái bóng của thời kỳ Cộng sản, nhà máy bia vẫn phải vật lộn với những áp lực mới của thị trường mở. .

Cuộc chiến thương hiệu với AB-InBev về quyền sử dụng ‘Budweiser’ trong tên gọi của Budweiser Budvar đã diễn ra từ đầu thế kỷ XX. Và cũng giống như việc nhà máy bia từ chối chịu thua trong suốt một thời gian dài, một nỗ lực mà - đôi khi - đòi hỏi mức độ phản kháng và đấu tranh ngang tầm vị tướng Jan Žižka. Dù có lẽ là bớt đi sự tham gia của các chiến xa. Nhưng vào năm 1994, khi Cộng hòa Séc tuyên bố mở cửa giao thương, các tổ chức đầu tư và công ty đa quốc gia cũng đã có động thái cố gắng mua về phần lớn cổ phần và quyền sở hữu nhà máy bia. Một lần nữa, Budweiser Budvar đã học theo tướng Žižka, chống lại mọi thế lực, lựa chọn duy trì độc lập và quyền sở hữu của dân tộc Séc.

Điều này là rất quan trọng bởi những năm 1990 cũng đã chứng kiến những thay đổi lớn trong phương pháp sản xuất bia toàn cầu và khởi đầu của việc giảm sử dụng các nguyên liệu truyền thống như hoa bia nguyên nón. Những nguyên liệu lai tạp và không cần thiết khác đang dần len lỏi. Sự độc lập của Budvar đảm bảo rằng bia của thương hiệu vẫn sẽ được ủ như từ trước đến nay, theo luật ‘Reinheitsgebot’ hay luật tinh khiết nghiêm ngặt của Đức, nghĩa là chỉ có thể sử dụng mạch nha đại mạch, hoa bia, men và nước. Rất lâu trước khi thị trường bia thủ công kích thích sự hồi sinh trên toàn thế giới của trào lưu để râu rậm rạp và tập quán sản xuất bia độc lập, việc từ chối bán sạch, thỏa hiệp về chất lượng hay đẩy nhanh quá trình ủ bia đã thu về một thế hệ người yêu bia mới.

Pete Brown, một tác giả viết về bia hàng đầu của Vương quốc Anh, là một trong số đó.

Một điều mà tôi luôn ngưỡng mộ ở Budvar là tinh thần thực sự can đảm và táo bạo. Họ đã rơi vào kha khá những tình huống kiểu như cậu bé David đối đầu với gã khổng lồ Goliath và họ chỉ đơn giản là cứ quyết liệt đương đầu. Và thường thì phần thắng thuộc về họ”. Ông nói với tôi khi ở London. “Tôi định nghĩa tinh thần của họ là độc lập một cách quyết liệt và ám ảnh với chất lượng. Đôi khi đây là những từ mà anh bắt gặp các thương hiệu sử dụng và đó chỉ là một từ trên những ấn phẩm marketing. Nhưng với Budvar, đó là tinh thần thực sự mà anh có thể cảm nhận được khi nói chuyện với những người ở đó.”

Chắc chắn là tôi đồng tình với điều đó. Giờ hãy quay lại khoảnh khắc Josef Tolar với ánh mắt chăm chú hướng về tôi trong phòng chứa hoa bia. Đó là một sự thách thức thầm lặng và quyết tâm làm mọi thứ sao cho thật chuẩn xác. Và trong ngành công nghiệp bia đang không ngừng đổi thay, và không phải lúc nào cũng theo chiều hướng tích cực, có lẽ đó chính là ý nghĩa của việc trở thành những người thợ nấu bia nổi loạn, giống như những bậc tiền bối sáng lập ra nhà máy bia, đối với Budvar cho đến ngày nay. Có thể cuộc cách mạng thực sự của năm 2020 chính là tuân thủ các nguyên tắc và tiếp tục nấu bia sao cho đúng cách, bất kể cái giá là gì đi chăng nữa.

Chắc chắn Adam Brož cũng tin là như vậy. Tôi nghĩ lại điều mà ông đã đề cập trước đó: “Luôn độc lập và tiếp tục sản xuất bia như những gì chúng tôi vẫn làm chính là cách để chúng tôi tôn vinh tinh thần sáng lập của mình. Anh ấy nói. “Đó là cách chúng tôi giữ nguyên giá trị của bản thân.”

Nhưng với tư cách là một nhà sản xuất bia quốc gia, Budweiser Budvar cũng coi trọng trách nhiệm nghiêm của mình đối với nền văn hóa bia Séc rộng lớn hơn. Nhà máy bia hỗ trợ cộng đồng địa phương gồm những người nông dân trồng hoa bia và đại mạch, cũng như làn sóng các nhà máy bia thủ công mới mọc lên trên khắp đất nước. Nhiều nhà máy sản xuất bia mới của Séc cũng cảm nhận được mối liên hệ sâu sắc và nguồn cảm hứng không chỉ vì tinh thần độc lập chung mà còn vì Budvar vẫn mãi thuộc quyền sở hữu của quốc gia.

Tôi nhập hội với chuyên gia nếm bia Aleš Dvořák trên đường ông ghé thăm ngôi làng nhỏ Potštejn nằm ở phía đông bắc của đất nước. Chúng tôi ở đây để gặp gỡ đội ngũ nhân công tại Pivovar Clock, một nhà máy bia thủ công độc lập để thảo luận về mối quan hệ hợp tác mới của Budvar.

Jiří Andrš, người đồng sáng lập tại Clock nhận thấy mức độ quan tâm đối với bia thủ công gia tăng đáng kể trong nước kể từ khi ông thành lập nhà máy bia vào năm 2014. “Khi đó, ngành sản xuất bia thủ công ở Cộng hòa Séc thực sự có quy mô rất nhỏ.” Ông cho biết. “Còn bây giờ con số có thể lên tới 400 đến 500 nhà máy bia.” Sự khao khát sản xuất theo những phương pháp từng được coi là của nước ngoài cũng đang thay đổi. Trong thực đơn của họ, tôi bắt gặp bia IPA tươi màu đỏ của Mỹ, bia đen, bia ale đắng và bia ale nhạt. Bạn có thể nghĩ rằng đây là sự khác biệt một trời một vực, so nỗi tận tụy đến ám ảnh của Budweiser Budvar đối với sự nhất quán và phương pháp ủ bia Séc cao cấp lâu đời của họ.

Tuy nhiên, như Jiří và thợ ủ bia Jakub tại Clock đã chỉ ra, việc lớn lên ở một đất nước mà bia là thức uống quốc gia đã khơi dậy niềm đam mê của họ. Kỹ thuật chuyên môn, chất lượng và tinh thần Budweiser Budvar khiến nơi đây trở thành một điểm tựa tuyệt vời và là kho kiến thức vô hạn nơi có thể rút ra vô vàn bài học. Canh lúc thích hợp, tôi dành không gian để Jakub và Ales thảo luận riêng về loại bia mà họ sẽ cùng nhau sản xuất, những nguyên liệu và hiểu biết sâu sắc mà Budvar có thể hỗ trợ, rồi hướng đến quầy bar.

Ngồi tại quầy bar là nguyên một đội người đi xe đạp mặc đồ thể thao Lycra, đang rót đầy bia tươi Clock vào bình nước của mình. “Budvar là nhà máy bia quốc gia của chúng tôi.” Jiří nói và cũng rót cho tôi một cốc. “Nó thuộc quyền sở hữu của mọi công dân Séc. Vì vậy, một phần của Budvar cũng là của tôi. Chúng tôi muốn hợp tác vì họ là nhà máy bia của Séc và chúng tôi là nhà máy bia của Séc. Và cả hai đều độc lập. Đây là một sự kết hợp tuyệt vời.”

Và đây, điều đang diễn ra ngay trước mắt: mong muốn sản xuất ra loại bia Séc tuyệt hảo, ý thức về quyền sở hữu dân tộc và tinh thần độc lập bất diệt. Đó là cách mà câu chuyện về Budweiser Budvar được khởi đầu cách đây 125 năm và thật tốt khi thấy tinh thần đó được truyền lại và duy trì bởi cả một thế hệ nhà sản xuất bia mới ngày nay.